De Dandy Man – mooi woord voor een complexe subcultuur in een plaats waar je die het minst zou verwachten: Afrika. Geef toe, zijden zakdoeken, paarse dassen, tweede en maatpakken die verwacht je toch niet in de armste wijken van donker Afrika?
Deze subcultuur afkomstig uit Congo is ginds bekend onder de naam “Sapeurs”, een subcultuur vol met felgekleurde en geklede dandy’s. In het midden van hun door oorlog verteerde slums kleden ze zich als modemodellen, roken elegant sigaren of een pijp en lopen rond inde duurste Italiaanse schoenen.
Eigenlijk is deze subcultuur niet nieuw en bestond ze al ten tijde van de slavenhandel in de 18e eeuw. Slaven werd dikwijls extravagant opgedirkt door hun meesters om toch maar te passen in het Europees “plaatje”. Na de afschaffing van de slavernij is het dandy fenomeen blijven hangen, het is zelfs erger uitgegroeid dan de Europese dandy’s.
Het dandy zijn was dikwijls een uiting van een aristocratische levensstijl met een nochtans zeer arme achtergrond en roots. Meeste dandy’s zijn mensen die zo de armoede en de miserie probeerden te overstijgen of te negeren.
Deze subcultuur wordt ook wel SAPE genoemd, en neemt zichzelf heel erg ernstig. Er zijn heuse modewedstrijden en zelfs iconen die men toepasselijk “Grand Sapeur” noemt.
SAPE werd grotendeels terug in het Afrikaanse continent gebracht door Papa Wemba, aka La Pape de La Sape (de paus van SAPE). Deze man kwam uit België terug naar het Congo van dictator Mobutu en introduceerde de subcultuur als een protestvorm tegen de dictatuur. In zijn eigen dorp waren er zelfs dresscodes, en regels over hygiëne, klasse kledij.
De zogenaamde sapologie wordt in Congo nog bitter ernstig genomen met een heel set regels en etiquette die vergelijkbaar zijn bij de oude bijna uitgestorven Europese aristocratie. Alles wordt gereglementeerd tot aan de hoogte en de kleur van sokken. Beoefenaars zien hun discipline als pure kunst – de kunst een gentleman te zijn.
De meesten hebben drie burgeroorlogen achter de rug, maar staan bekend als non-agressieve mensen. Respect en medeleven met anderen zijn bij hen geen ijdele woorden. De grote meerderheid is praktiserend katholiek. Ze zijn oerconservatief en drugs zijn totaal verboden.
Surrealistische situatie als men weet dat in de Democratische Republiek Congo een jaarloon ongeveer 100 dollar is. Een Sapeur geeft gemakkelijk een geldbudget uit aan een Italiaans kostuum die het equivalent is van de waarde van een huis in Congo. Het uiterlijk vertoon gaat voor alles, de sapeur zal alles doen om zijn doel te bereiken ten koste van familieleden, partner, kinderen en anderen. De Dandy Man heeft geen scrupules wat zijn levensstijl betreft.
Jongeren geven gemakkelijk 10.000 dollar uit voor een pak van Armani, en leven de rest van hun leven in armoede en zelfs schulden. Weinigen van hen zullen er ooit in slagen te ontsnappen aan de armoede van de sloppenwijken.
Sommigen reizen naar Europa om kostuums te kopen of nog gemakkelijker bestellen kledij die dan door gangsterbendes in Brussel of Parijs wordt gestolen op commando. De meeste van de sapeurs hebben de binnenkant van een gevangenis reeds gezien. Hun droom is Parijs, die droom is echter een nachtmerrie waar geen ontkomen aan is.
“Fashion Victim” krijgt een nieuwe betekenis wanneer men dit fenomeen bekijkt. Het is in alle opzichten een mode drug, men kan niet stoppen. De Dandy Man in Afrika, vreemde wezens op de catwalk van de tragiek.
Foto’s: